ΣΗΜΕΡΑ, ΤΡΙΤΗ 5-6-2012 ΣΤΙΣ 23:ΟΟ ΣΤΗ ΒΟΥΛΗ ΤΗΛΕΟΡΑΣΗ ΤΟ ΠΟΡΤΡΑΙΤΟ ΤΟΥ ΤΖΙΟΡΤΖΙΟ ΑΓΚΑΜΠΕΝ ΣΕ ΣΚΗΝΟΘΕΣΙΑ ΓΙΩΡΓΟΥ ΚΕΡΑΜΙΔΙΩΤΗ. ΣΥΜΜΕΤΕΧΕΙ Ο ΑΚΗΣ ΓΑΒΡΙΗΛΙΔΗΣ
Tuesday, June 5, 2012
Wednesday, May 9, 2012
Η ΟΝΤΕΤ ΒΑΡΩΝ-ΒΑΣΑΡ γράφει στο ΒΗΜΑ
για ΤΑ ΜΑΘΗΜΑΤΑ ΤΩΝ ΔΑΣΚΑΛΩΝ του ΤΖΟΡΤΖ ΣΤΑΪΝΕΡ
για ΤΑ ΜΑΘΗΜΑΤΑ ΤΩΝ ΔΑΣΚΑΛΩΝ του ΤΖΟΡΤΖ ΣΤΑΪΝΕΡ
Διδάσκω και διδάσκομαι
Οι διαλέξεις του Τζορτζ Στάινερ στο Χάρβαρντ για τους δασκάλους του δυτικού πολιτισμού και για την εμπειρία της διδασκαλίας
ΔΗΜΟΣΙΕΥΣΗ: 06/05/2012, 05:45
Ο Τζορτζ Στάινερ συνομιλεί με τη
γερμανίδα ηθοποιό Ιρις Μπέρμπεν στη διάρκεια τελετής βράβευσής του στη
Φραγκφούρτη, τον Μάιο του 2003
Ο Τζορτζ Στάινερ είναι πια πολύ
γνωστός στην Ελλάδα, αφού τα τελευταία χρόνια έχουν εκδοθεί δεκατέσσερα
βιβλία του στα ελληνικά. Χάρη στο συστηματικό εγχείρημα των εκδόσεων
Scripta (έξι βιβλία του) και στη γόνιμη εμμονή του μεταφραστή Σεραφείμ
Βελέντζα, ένα ακόμη μικρό διαμάντι του γαλλο-αμερικανού διανοητή
προστέθηκε πρόσφατα στην ελληνόφωνη βιβλιογραφία του. Ο εξοικειωμένος
λοιπόν αναγνώστης θα γευθεί άλλη μια φορά την ιδιαίτερη πένα του
συγγραφέα, ενώ ο αμύητος έχει μια καλή ευκαιρία να τον ανακαλύψει. Το
βιβλίο Τα μαθήματα των δασκάλων, απόσταγμα σοφίας στην κορύφωση
μιας μακράς ακαδημαϊκής σταδιοδρομίας, αναπαράγει τις διαλέξεις που
έδωσε ο ακαδημαϊκός δάσκαλος ως προσκεκλημένος στο Πανεπιστήμιο του
Χάρβαρντ το διάστημα 2001-2002.
Τους δασκάλους θέλει να τιμήσει ο Στάινερ, αποχαιρετώντας με
συγκίνηση και ο ίδιος τη διδασκαλία, αφού την υπηρέτησε με πάθος μια
ολόκληρη πεντηκονταετία σε πολλά πανεπιστήμια του κόσμου και κυρίως στις
ΗΠΑ (Πρίνστον), στην Αγγλία (Κέιμπριτζ), στη Γαλλία (Σορβόννη και
Collège de France) και στο περίφημο διδακτορικό του σεμινάριο στo
Πανεπιστήμιο της Γενεύης επί 25ετία. Οχι όμως τους προσωπικούς του
δασκάλους - αυτό το έχει ήδη κάνει με αριστοτεχνικό τρόπο στα
αυτοβιογραφικά Errata (εκδ. Scripta, 2005), αλλά τους μεγάλους δασκάλους, αυτούς που έθεσαν τα θεμέλια του δυτικού κόσμου και στοχασμού.
Παράλληλα όμως με τις μορφές των δασκάλων το βιβλίο ανατέμνει και
τιμά κυρίως το ίδιο το εγχείρημα της διδασκαλίας, της σχέσης μαθητή -
δασκάλου, στην εποχή της «ανευλάβειας», όπως χαρακτηρίζει στον επίλογο
την εποχή μας. Στο ερώτημα αν σήμερα αυτή η σχέση έχει ακόμη νόημα,
απαντά: «Η libido sciendi, η δίψα για γνώση, η λαχτάρα για κατανόηση
είναι χαραγμένη σε ό,τι καλύτερο έχει ο άνθρωπος. Οπως και η κλίση του
δασκάλου. Δεν υπάρχει πιο προνομιούχο επάγγελμα».
Η αρχαία ελληνική γραμματεία κρατά αναμφισβήτητα τα
πρωτεία στις αναφορές: τις πέντε αράδες στο ευρετήριο για τον Πλάτωνα
και άλλες τόσες για τον Σωκράτη συναγωνίζονται μόνον οι τέσσερις αράδες
για τον Χάιντεγκερ.
Εξι χρόνων ήταν ο μικρός Τζορτζ όταν ο πατέρας του και πρώτος
δάσκαλος, του χάρισε την Ιλιάδα και δοκίμασε να τη διαβάσει μαζί του στη
μετάφραση και στο πρωτότυπο, σε ένα επεισόδιο που έχει το βάρος μιας
ιδρυτικής σκηνής. Σημειώνει στα Errata: «Ισως όλα τα υπόλοιπα να είναι απλώς μια υποσημείωση εκείνης της ώρας». Τόσο
παλιά και ουσιαστική η συναναστροφή με την αρχαία ελληνική γραμματεία,
θεμέλιο κάθε κλασικής παιδείας ή μάλλον απλώς παιδείας.
Σωκράτης, Ιησούς, Δάντης, Πεσόα
Στο πρώτο κεφάλαιο («Ανθεκτικές καταβολές») τον απασχολούν η στάση
του Σωκράτη ως δασκάλου, οι σχέσεις με τους μαθητές του, η
προφορικότητα, η έννοια και η ουσία του εγχειρήματος της διδασκαλίας. Ο
παράφορος έρωτας που θα εμπνεύσει στον πανέμορφο Αλκιβιάδη θα είναι η
αφορμή για να σχολιαστεί η ερωτική διάσταση της διδασκαλίας, ανέκαθεν
παρούσα και λειτουργική, σήμερα συρρικνωμένη από την τάση του «πολιτικώς
ορθού». Η σύγκριση Σωκράτη και Ιησού και η σχέση με τους μαθητές τους
αποβαίνει γόνιμη.
Η εβραϊκή συμβολή σε όλο της το εύρος (από τον ραβίνο Ακιμπά ως τον
Πάουλ Τσέλαν) κατέχει επίσης ιδιαίτερη θέση. Και δεν θα μπορούσε να
είναι αλλιώς, καθώς, όπως έχει πει αλλού, η μήτρα της δυτικής παιδείας
είναι εβραιοελληνική. Ειδικά όμως στην παράδοση του ιουδαϊσμού η
διδασκαλία κατέχει μια κεντρική θέση, είναι απόλυτα συνυφασμένη με
αυτόν.
Στην τεράστια διαδρομή που διατρέχει ο συγγραφέας φωτίζει
ορισμένους σταθμούς: από τον Πλωτίνο στον Δάντη και στη σχέση μαθητείας
με τον Βιργίλιο, αλλά μυστηριωδώς στο ίδιο κεφάλαιο εμφιλοχωρεί και ο
Φερνάντο Πεσόα, σε αυτή την ιδιαίτερη ελευθερία που αποτελεί
χαρακτηριστικό της σκέψης και του ύφους του εξέχοντος συγκριτολόγου. Το
εύρος των παραδειγμάτων αντλείται από όλη την ευρωπαϊκή παράδοση και τα
ζεύγη δασκάλων - μαθητών αφθονούν.
Μία τελευταία παρατήρηση: μια γυναικεία παρουσία λάμπει μοναχική
στο κατ' εξοχήν ανδρικό αυτό στερέωμα, όπου η γνώση και η διδασκαλία
είναι αποκλειστικό προνόμιο
των ανδρών. Πρόκειται για τη μουσική ιδιοφυΐα Νάντια Μπουλανζέ, που στο
πρώτο μισό του 20ού αιώνα δίδαξε μουσική στη Γαλλία και στις ΗΠΑ και
έγινε θρυλική μορφή στο πεδίο των μουσικών σπουδών. Και μια εξέχουσα
μαθήτρια: η Χάνα Αρεντ τον απασχολεί ως μαθήτρια του Χάιντεγκερ και
αναλύει τον δυνατό πνευματικό και ερωτικό δεσμό τους. Εχοντας συνείδηση
της γυναικείας απουσίας στο σύμπαν της γνώσης που σκιαγραφεί,
επισημαίνει με κάποια αμηχανία στον επίλογο την είσοδο των γυναικών στον
κόσμο αυτόν ως μεταλλαγή της εποχής μας, για την οποία μόνο εικασίες
μπορούν ακόμη να διατυπωθούν.
Η κυρία Οντέτ Βαρών-Βασάρ διδάσκει Ιστορία στο Ελληνικό Ανοιχτό Πανεπιστήμιο. Το βιβλίο της «Η ανάδυση μιας δύσκολης μνήμης. Κείμενα για τη γενοκτονία των Εβραίων» είναι υπό έκδοσιν (εκδ. Εστία, 2012).
Mε φοιτητές σε πέντε ηπείρους
Ο τρίγλωσσος παιδιόθεν Τζορτζ Στάινερ, επιζών της εξόντωσης των ευρωπαίων εβραίων, καθώς μετανάστευσε στη Νέα Υόρκη το 1940 με τον τσεχοεβραίο πατέρα του και την αυστροεβραία μητέρα του, έζησε σε πολλές χώρες και δίδαξε σε πολλά πανεπιστήμια του κόσμου («έχω φοιτητές και στις πέντε ηπείρους» γράφει). Ο Στάινερ, λοιπόν, εμβληματική μορφή του ευρωπαϊκού πολιτισμού, που θεωρούσε τη Βαβέλ ευλογία, γίνεται για λίγο και ο δικός μας ιδανικός δάσκαλος σε αυτό το γοητευτικό, διαχρονικό και διαπολιτισμικό ταξίδι.
Ο τρίγλωσσος παιδιόθεν Τζορτζ Στάινερ, επιζών της εξόντωσης των ευρωπαίων εβραίων, καθώς μετανάστευσε στη Νέα Υόρκη το 1940 με τον τσεχοεβραίο πατέρα του και την αυστροεβραία μητέρα του, έζησε σε πολλές χώρες και δίδαξε σε πολλά πανεπιστήμια του κόσμου («έχω φοιτητές και στις πέντε ηπείρους» γράφει). Ο Στάινερ, λοιπόν, εμβληματική μορφή του ευρωπαϊκού πολιτισμού, που θεωρούσε τη Βαβέλ ευλογία, γίνεται για λίγο και ο δικός μας ιδανικός δάσκαλος σε αυτό το γοητευτικό, διαχρονικό και διαπολιτισμικό ταξίδι.
Η κυρία Οντέτ Βαρών-Βασάρ διδάσκει Ιστορία στο Ελληνικό Ανοιχτό Πανεπιστήμιο. Το βιβλίο της «Η ανάδυση μιας δύσκολης μνήμης. Κείμενα για τη γενοκτονία των Εβραίων» είναι υπό έκδοσιν (εκδ. Εστία, 2012).
Monday, March 12, 2012
Ο Γιώργος Βέης γράφει στη BOOK PRESS για το βιβλίο του Τζορτζ Στάινερ " Τα μαθήματα των δασκάλων"
Του Γιώργου Βέη
«Ο κόσμος είναι “άπειρος” καθότι “μπορεί να περικλείει άπειρες ερμηνείες”».
Νίτσε, Χαρούμενη επιστήμη
Πρόκειται για μια επαρκή καταγραφή της σειράς των διαλέξεων «Charles Eliot Norton», τις οποίες έδωσε ο Τζορτζ Στάινερ στο διάστημα 2001-2002 στο Πανεπιστήμιο του Χάρβαρντ.
Αποχαιρετώντας την πολύχρονη επιτυχή ακαδημαϊκή του σταδιοδρομία, ο πολύτροπος και ακαταπόνητος αυτός κριτικός επιθεωρεί σε διαχρονική βάση τα ποικίλα φαινόμενα της απαιτητικής διδασκαλίας. Προβάλλοντας κατά τρόπο άμεσο και συνοπτικό τα αίτια και τα αιτιατά της επιτυχίας ή της αποτυχίας την οποία σημείωσαν κατά καιρούς στον κλάδο τους επιφανείς μέντορες και καθηγητές-γκουρού, μισθωτοί τροφοί κρίσιμων μαθησιακών υλικών σε διάφορες μάλιστα χώρες, αφηγείται με ιδιαίτερη άνεση και επαγωγική χάρη ένα αντιπροσωπευτικό μέρος του μείζονος έπους της Παιδείας. Με εξειδικευμένη μεθοδολογία προσεγγίζει τόσο το θέμα της ακέραιης μετάδοσης μιας εξ αποκαλύψεως ομοταξίας σημαινουσών πληροφοριών σε ένα φωτισμένο μαθητή, όσο και το ειδικότερο ζήτημα της διδασκαλίας εκείνης, η οποία αυτοβιογραφείται συνειδητά κι άλλο τόσο λεπτομερώς, προκειμένου να καταδειχθεί πλήρως ο ουμανιστικός, υπαρκτικός της χαρακτήρας. Το σωκρατικό παράδειγμα, το διακύβευμα του Εμπεδοκλή και η μοναδική πρόκληση της πρωταγορικής πρότασης ανήκουν, ως εκ των πραγμάτων, στις εισαγωγικές τομές του έργου. Δεν αποσιωπάται όμως η περίπτωση της μη-διδασκαλίας, της αρνητικής εκπόρευσης γνώσεων, εκείνης δηλαδή η οποία δεν μπορεί εκ προοιμίου ή δεν θέλει εκ πεποιθήσεως, σεβόμενη την υψηλή αποστολή της καθηγεσίας, να έχει ενώπιον της ένα συγκεκριμένο, συμβατικό ή μη, ακροατήριο.
Οι αποτιμήσεις διακρίνονται εδώ για την τεκμηρίωση των επιμέρους θέσεών τους. Έστω παράδειγμα το εξής: «Κανένα ανθρώπινο εγχείρημα δεν είναι εξολοκλήρου απαλλαγμένο από αξίες. Ακόμα και στην καθαρότερη αφαίρεση μπορεί να φωλιάζει ένας κόκκος ιδεολογίας, κοινωνικοϊστορικής οριοθέτησης. Μόνο ο παρανοϊκός δεσποτισμός, όμως, μπορεί να αποδώσει τη θεωρία της σχετικότητας στην «εβραϊκή διαφθορά ή να προσπαθήσει να ξεριζώσει τη γενετική του Μέντελ στο όνομα του σταλινισμού. Όσο είναι ανθρωπίνως δυνατόν, το μαθηματικό θεώρημα, η διαδικασία εικασίας και διάψευσης στην επιστήμη, αναζητούν «αλήθειες» –έννοια, λέξη εξαιρετικά ευάλωτη και εύθραυστη– αδέσμευτες από εθνικές, θρησκευτικές και πολιτικές ανησυχίες. Δεν υπάρχουν ούτε καπιταλιστικές ούτε σοσιαλιστικές λύσεις στις μη γραμμικές εξισώσεις. Η υποταγή των βιογενετικών ανακαλύψεων στο οικονομικό κέρδος είναι αισχρότητα, όπως η λογοκρισία της μαθηματικής και φυσικοχημικής έρευνας για την εξυπηρέτηση στρατιωτικών σκοπών. Η επιστημονική ανακάλυψη, όταν πλησιάζει ένα ιδεώδες ανυστερόβουλης, κοινής προόδου, είναι το πιο ώριμο δημιούργημα της ανθρώπινης ελευθερίας» (πβλ. σελ. 191).
Βεβαίως οι παραπομπές αφορούν κατά 95 % περίπου το Δυτικό Κανόνα. Τα ολίγα, τα οποία εστιάζονται κατ’ ανάγκην στους περιώνυμους μύστες του είδους, οι οποίοι άκμασαν στην ευρύτερη Άπω Ανατολή, αρκούν όμως για να καταδείξουν στη διδακτική πράξη την πολυσημία της περιώνυμης αγωγής ζεν, αλλά και την αυτοτέλεια της εξαιρετικά απροσδόκητης, ημιδιαισθητικής πολιτικής, την οποία ανέκαθεν τήρησε και τηρεί επί του θέματος ο βουδισμός και οι χαρακτηριστικότερες από τις παραφυάδες του. Πάντως στο βαθμό που ο ιουδαϊσμός θα ήταν κάτι τι το αδιανόητο, χωρίς την αδιάπτωτη ανά τους αιώνες διδασκαλία για τα αποκλειστικώς περί εαυτόν, όπως διατείνεται ο νομπελίστας, εβραϊκής καταγωγής, Σολ Μπέλοου (πβλ. σελ. 177), αντιλαμβάνεται κανείς τη σημασία την οποία οφείλει να αποδώσει και μάλιστα δια βίου ένας άλλος διακεκριμένος συγγραφέας εβραϊκής καταγωγής, ήτοι ο ίδιος ο Τζορτζ Στάινερ. Εξ ου και ο ζήλος, η ομολογούμενη θέρμη, με την οποία έγιναν οι διαλέξεις αυτές. Συνιστώντας κατ’ ουσίαν πορίσματα πολυετών ερευνών του διακεκριμένου στοχαστή, κατατάσσονται ασφαλώς στους γνωσιολογικούς άθλους της εποχής μας. Για αυτό και πρέπουν πολλές ευχαριστίες στις εκδόσεις Scripta, οι οποίες μας μεταφέρουν αλώβητο το πνεύμα και το γράμμα τους.
altΤα μαθήματα των δασκάλων
Διαλέξεις Charles Eliot Norton 2001-2002
George Steiner
μετάφραση: Σεραφείμ Βελέντζας
Scripta, 2011
225 σελ.
«Ο κόσμος είναι “άπειρος” καθότι “μπορεί να περικλείει άπειρες ερμηνείες”».
Νίτσε, Χαρούμενη επιστήμη
Πρόκειται για μια επαρκή καταγραφή της σειράς των διαλέξεων «Charles Eliot Norton», τις οποίες έδωσε ο Τζορτζ Στάινερ στο διάστημα 2001-2002 στο Πανεπιστήμιο του Χάρβαρντ.
Αποχαιρετώντας την πολύχρονη επιτυχή ακαδημαϊκή του σταδιοδρομία, ο πολύτροπος και ακαταπόνητος αυτός κριτικός επιθεωρεί σε διαχρονική βάση τα ποικίλα φαινόμενα της απαιτητικής διδασκαλίας. Προβάλλοντας κατά τρόπο άμεσο και συνοπτικό τα αίτια και τα αιτιατά της επιτυχίας ή της αποτυχίας την οποία σημείωσαν κατά καιρούς στον κλάδο τους επιφανείς μέντορες και καθηγητές-γκουρού, μισθωτοί τροφοί κρίσιμων μαθησιακών υλικών σε διάφορες μάλιστα χώρες, αφηγείται με ιδιαίτερη άνεση και επαγωγική χάρη ένα αντιπροσωπευτικό μέρος του μείζονος έπους της Παιδείας. Με εξειδικευμένη μεθοδολογία προσεγγίζει τόσο το θέμα της ακέραιης μετάδοσης μιας εξ αποκαλύψεως ομοταξίας σημαινουσών πληροφοριών σε ένα φωτισμένο μαθητή, όσο και το ειδικότερο ζήτημα της διδασκαλίας εκείνης, η οποία αυτοβιογραφείται συνειδητά κι άλλο τόσο λεπτομερώς, προκειμένου να καταδειχθεί πλήρως ο ουμανιστικός, υπαρκτικός της χαρακτήρας. Το σωκρατικό παράδειγμα, το διακύβευμα του Εμπεδοκλή και η μοναδική πρόκληση της πρωταγορικής πρότασης ανήκουν, ως εκ των πραγμάτων, στις εισαγωγικές τομές του έργου. Δεν αποσιωπάται όμως η περίπτωση της μη-διδασκαλίας, της αρνητικής εκπόρευσης γνώσεων, εκείνης δηλαδή η οποία δεν μπορεί εκ προοιμίου ή δεν θέλει εκ πεποιθήσεως, σεβόμενη την υψηλή αποστολή της καθηγεσίας, να έχει ενώπιον της ένα συγκεκριμένο, συμβατικό ή μη, ακροατήριο.
Οι αποτιμήσεις διακρίνονται εδώ για την τεκμηρίωση των επιμέρους θέσεών τους. Έστω παράδειγμα το εξής: «Κανένα ανθρώπινο εγχείρημα δεν είναι εξολοκλήρου απαλλαγμένο από αξίες. Ακόμα και στην καθαρότερη αφαίρεση μπορεί να φωλιάζει ένας κόκκος ιδεολογίας, κοινωνικοϊστορικής οριοθέτησης. Μόνο ο παρανοϊκός δεσποτισμός, όμως, μπορεί να αποδώσει τη θεωρία της σχετικότητας στην «εβραϊκή διαφθορά ή να προσπαθήσει να ξεριζώσει τη γενετική του Μέντελ στο όνομα του σταλινισμού. Όσο είναι ανθρωπίνως δυνατόν, το μαθηματικό θεώρημα, η διαδικασία εικασίας και διάψευσης στην επιστήμη, αναζητούν «αλήθειες» –έννοια, λέξη εξαιρετικά ευάλωτη και εύθραυστη– αδέσμευτες από εθνικές, θρησκευτικές και πολιτικές ανησυχίες. Δεν υπάρχουν ούτε καπιταλιστικές ούτε σοσιαλιστικές λύσεις στις μη γραμμικές εξισώσεις. Η υποταγή των βιογενετικών ανακαλύψεων στο οικονομικό κέρδος είναι αισχρότητα, όπως η λογοκρισία της μαθηματικής και φυσικοχημικής έρευνας για την εξυπηρέτηση στρατιωτικών σκοπών. Η επιστημονική ανακάλυψη, όταν πλησιάζει ένα ιδεώδες ανυστερόβουλης, κοινής προόδου, είναι το πιο ώριμο δημιούργημα της ανθρώπινης ελευθερίας» (πβλ. σελ. 191).
Βεβαίως οι παραπομπές αφορούν κατά 95 % περίπου το Δυτικό Κανόνα. Τα ολίγα, τα οποία εστιάζονται κατ’ ανάγκην στους περιώνυμους μύστες του είδους, οι οποίοι άκμασαν στην ευρύτερη Άπω Ανατολή, αρκούν όμως για να καταδείξουν στη διδακτική πράξη την πολυσημία της περιώνυμης αγωγής ζεν, αλλά και την αυτοτέλεια της εξαιρετικά απροσδόκητης, ημιδιαισθητικής πολιτικής, την οποία ανέκαθεν τήρησε και τηρεί επί του θέματος ο βουδισμός και οι χαρακτηριστικότερες από τις παραφυάδες του. Πάντως στο βαθμό που ο ιουδαϊσμός θα ήταν κάτι τι το αδιανόητο, χωρίς την αδιάπτωτη ανά τους αιώνες διδασκαλία για τα αποκλειστικώς περί εαυτόν, όπως διατείνεται ο νομπελίστας, εβραϊκής καταγωγής, Σολ Μπέλοου (πβλ. σελ. 177), αντιλαμβάνεται κανείς τη σημασία την οποία οφείλει να αποδώσει και μάλιστα δια βίου ένας άλλος διακεκριμένος συγγραφέας εβραϊκής καταγωγής, ήτοι ο ίδιος ο Τζορτζ Στάινερ. Εξ ου και ο ζήλος, η ομολογούμενη θέρμη, με την οποία έγιναν οι διαλέξεις αυτές. Συνιστώντας κατ’ ουσίαν πορίσματα πολυετών ερευνών του διακεκριμένου στοχαστή, κατατάσσονται ασφαλώς στους γνωσιολογικούς άθλους της εποχής μας. Για αυτό και πρέπουν πολλές ευχαριστίες στις εκδόσεις Scripta, οι οποίες μας μεταφέρουν αλώβητο το πνεύμα και το γράμμα τους.
altΤα μαθήματα των δασκάλων
Διαλέξεις Charles Eliot Norton 2001-2002
George Steiner
μετάφραση: Σεραφείμ Βελέντζας
Scripta, 2011
225 σελ.
Saturday, March 10, 2012
Η Τώνια Ράλλη μιλάει για τους GRIMM στη FREE SYNDAY και την Μαρία-Ελένη Σπυροπούλου
Τώνια Ράλλη, ομάδα Νοσταλγία: «Τα παραμύθια αφηγούνται τη δύσκολη πορεία προς την ενηλικίωση»
Μαρία-Ελένη Σπυροπούλου
04-02-2012
«Σταχτοπούτα», «Η Χιονάτη και οι επτά νάνοι», «Ραπουνζέλ», «Κοκκινοσκουφίτσα», «Χάνσελ και Γκρέτελ», «Ο λύκος και τα εφτά κατσικάκια». Ποιο παιδί άραγε δεν έχει ακούσει έστω μια φορά στη ζωή του ένα από τα παραμύθια των αδελφών Γκριμ; Ποιος μεγάλος και μικρός δεν έχει νανουριστεί, ανακουφιστεί, ταξιδέψει με τις ιστορίες, τα πάθη και τις δυσκολίες των ηρώων, οι οποίοι, μέσα από τους συμβολισμούς του μύθου, βοηθούν όλους εμάς να αντέξουμε τη δύσκολη πλευρά της ενηλικίωσης, τον αποχωρισμό και τη μοναξιά; Με αφορμή τη ζωή και το έργο των αδελφών Γκριμ η ομάδα Νοσταλγία δημιουργεί μια παράσταση που θα παρουσιάζεται σαν ημι-διαδραστική ζωντανή εγκατάσταση στο θέατρο RabbitHole από τις αρχές Φεβρουαρίου.
2012 - Έτος Γκριμ
Μέσα από πολέμους και δυσκολίες, οι αδελφοί Γκριμ –με τη βοήθεια πολλών αφηγητών, από διανοούμενους μέχρι κορίτσια της διπλανής πόρτας– κατάφεραν να διασώσουν έναν τεράστιο όγκο παραμυθιών και θρύλων του τόπου τους μέσα σε μια ανθολογία τριών τόμων. Δεν είναι τυχαίο που θεωρούνται διαχρονικά best seller, αφού αυτή η ανθολογία βρίσκεται παγκοσμίως στη δεύτερη θέση σε πωλήσεις μετά τη Βίβλο. Η ομάδα Νοσταλγία, σε σύλληψη και σκηνοθεσία της Τώνιας Ράλλη, παρουσιάζει το έργο της στη θεατρική σκηνή του RabbitHole, στην περιοχή του Μεταξουργείου. Η «F.S.» μίλησε με τη σκηνοθέτρια της παράστασης για την κληρονομιά των Γκριμ: «Καταπιάστηκα για πρώτη φορά με τη δουλειά αυτή το 2009 κι αυτό που βρίσκω πραγματικά συναρπαστικό είναι η γλώσσα και το πνεύμα με τα οποία απέδωσαν τα 201 παραμύθια και τους 10 θρύλους της ανθολογίας τους. Ο καθένας από τους δύο πρόσθεσε μόνο ένα παραμύθι από μνήμης. Όλα τα υπόλοιπα ήταν καταγραφές από μια τεράστια γκάμα αφηγητών - ανθρώπων όλων των ηλικιών, κυρίως γυναικών, από λαϊκούς ανθρώπους μέχρι σημαντικές προσωπικότητες του ρομαντικού κινήματος. Παρ’ όλα αυτά, η πένα τους διακρίνεται ξεκάθαρα στις ιστορίες τους, καθώς και ο σεβασμός αλλά και το ζωηρό ενδιαφέρον τους για τις λεπτομέρειες της καθεμιάς».
Ποιες ήταν οι δυσκολίες που συνάντησε για να μεταφέρει το παραμύθι επί σκηνής; «Μία από τις μεγαλύτερες δυσκολίες ήταν η ανάπτυξη νέων τρόπων αφήγησης, η σύνθεση της δικής μας ιστορίας, σε μια προσπάθεια να δημιουργήσουμε απρόσμενες μεταβάσεις για το θεατή, βάζοντάς τον κυριολεκτικά μέσα στον σκηνικό χώρο, χωρίς όμως να τον κάνουμε να αισθανθεί εκτεθειμένος. Και, πάνω απ’ όλα, το σπάσιμο ενός συμβατικού διαβάσματος του κειμένου που ονομάζουμε “παραμύθι”, μια αναζήτηση για ελευθερία και πρωτοτυπία στην εκφορά του λόγου του αφηγητή».
Και οι θεατές; Τι να περιμένουν από την παράσταση; «Ατέλειωτες ευκαιρίες για συναντήσεις μέσα σε πραγματικά και φανταστικά τοπία. Οι προσδοκίες σαφώς δεν θα πρέπει να συνδέονται με μια στιλιστική κατανόηση του θεάματος που ετοιμάζουμε».
Το μήνυμα στις ψυχές
Στην ερώτηση ποιο είναι το πιο σημαντικό μήνυμα στις ψυχές μικρών και μεγάλων η κ. Ράλλη απαντά: «Να αναζητούν πάντα την αγάπη, να μην κυριεύονται ποτέ από φόβο και να καλλιεργούν μια βαθιά περιέργεια για γνώση. Επίσης να ψάχνουν την ομορφιά μέσα στις ιδιαιτερότητες των συνανθρώπων τους». Και στην κοινωνική-οικονομική κρίση, πώς βοηθά η αφήγηση παραμυθιών; «Είναι σημαντική η ανάγκη του ανθρώπου να ακούει ιστορίες. Δεν είναι μόνο η απόδραση που του προσφέρουν, δεν πρόκειται καθόλου για μια προσωρινή “ανακούφιση” από τις δυσκολίες της ζωής. Πιστεύω πως το πιο ενδιαφέρον σημείο στη δίψα μας για ιστορίες είναι η επιβεβαίωση των σκέψεων και των συναισθημάτων μας. Το να μπορέσουμε να ταυτιστούμε και να φωνάξουμε “Να! Να και κάποιος άλλος άνθρωπος που ένιωσε αυτό που νιώθω και που το διατύπωσε τόσο πετυχημένα!”».
INFO: Performance-εγκατάσταση από την ομάδα Νοσταλγία
(http://nostalghia-theatre.blogspot.com) στο RabbitHole, Γερμανικού 20, Μεταξουργείο, 210 5249903, http://rabbitholespace.blogspot.com.
Έναρξη παραστάσεων: 6 Φεβρουαρίου 2012
Μαρία-Ελένη Σπυροπούλου
04-02-2012
«Σταχτοπούτα», «Η Χιονάτη και οι επτά νάνοι», «Ραπουνζέλ», «Κοκκινοσκουφίτσα», «Χάνσελ και Γκρέτελ», «Ο λύκος και τα εφτά κατσικάκια». Ποιο παιδί άραγε δεν έχει ακούσει έστω μια φορά στη ζωή του ένα από τα παραμύθια των αδελφών Γκριμ; Ποιος μεγάλος και μικρός δεν έχει νανουριστεί, ανακουφιστεί, ταξιδέψει με τις ιστορίες, τα πάθη και τις δυσκολίες των ηρώων, οι οποίοι, μέσα από τους συμβολισμούς του μύθου, βοηθούν όλους εμάς να αντέξουμε τη δύσκολη πλευρά της ενηλικίωσης, τον αποχωρισμό και τη μοναξιά; Με αφορμή τη ζωή και το έργο των αδελφών Γκριμ η ομάδα Νοσταλγία δημιουργεί μια παράσταση που θα παρουσιάζεται σαν ημι-διαδραστική ζωντανή εγκατάσταση στο θέατρο RabbitHole από τις αρχές Φεβρουαρίου.
2012 - Έτος Γκριμ
Μέσα από πολέμους και δυσκολίες, οι αδελφοί Γκριμ –με τη βοήθεια πολλών αφηγητών, από διανοούμενους μέχρι κορίτσια της διπλανής πόρτας– κατάφεραν να διασώσουν έναν τεράστιο όγκο παραμυθιών και θρύλων του τόπου τους μέσα σε μια ανθολογία τριών τόμων. Δεν είναι τυχαίο που θεωρούνται διαχρονικά best seller, αφού αυτή η ανθολογία βρίσκεται παγκοσμίως στη δεύτερη θέση σε πωλήσεις μετά τη Βίβλο. Η ομάδα Νοσταλγία, σε σύλληψη και σκηνοθεσία της Τώνιας Ράλλη, παρουσιάζει το έργο της στη θεατρική σκηνή του RabbitHole, στην περιοχή του Μεταξουργείου. Η «F.S.» μίλησε με τη σκηνοθέτρια της παράστασης για την κληρονομιά των Γκριμ: «Καταπιάστηκα για πρώτη φορά με τη δουλειά αυτή το 2009 κι αυτό που βρίσκω πραγματικά συναρπαστικό είναι η γλώσσα και το πνεύμα με τα οποία απέδωσαν τα 201 παραμύθια και τους 10 θρύλους της ανθολογίας τους. Ο καθένας από τους δύο πρόσθεσε μόνο ένα παραμύθι από μνήμης. Όλα τα υπόλοιπα ήταν καταγραφές από μια τεράστια γκάμα αφηγητών - ανθρώπων όλων των ηλικιών, κυρίως γυναικών, από λαϊκούς ανθρώπους μέχρι σημαντικές προσωπικότητες του ρομαντικού κινήματος. Παρ’ όλα αυτά, η πένα τους διακρίνεται ξεκάθαρα στις ιστορίες τους, καθώς και ο σεβασμός αλλά και το ζωηρό ενδιαφέρον τους για τις λεπτομέρειες της καθεμιάς».
Ποιες ήταν οι δυσκολίες που συνάντησε για να μεταφέρει το παραμύθι επί σκηνής; «Μία από τις μεγαλύτερες δυσκολίες ήταν η ανάπτυξη νέων τρόπων αφήγησης, η σύνθεση της δικής μας ιστορίας, σε μια προσπάθεια να δημιουργήσουμε απρόσμενες μεταβάσεις για το θεατή, βάζοντάς τον κυριολεκτικά μέσα στον σκηνικό χώρο, χωρίς όμως να τον κάνουμε να αισθανθεί εκτεθειμένος. Και, πάνω απ’ όλα, το σπάσιμο ενός συμβατικού διαβάσματος του κειμένου που ονομάζουμε “παραμύθι”, μια αναζήτηση για ελευθερία και πρωτοτυπία στην εκφορά του λόγου του αφηγητή».
Και οι θεατές; Τι να περιμένουν από την παράσταση; «Ατέλειωτες ευκαιρίες για συναντήσεις μέσα σε πραγματικά και φανταστικά τοπία. Οι προσδοκίες σαφώς δεν θα πρέπει να συνδέονται με μια στιλιστική κατανόηση του θεάματος που ετοιμάζουμε».
Το μήνυμα στις ψυχές
Στην ερώτηση ποιο είναι το πιο σημαντικό μήνυμα στις ψυχές μικρών και μεγάλων η κ. Ράλλη απαντά: «Να αναζητούν πάντα την αγάπη, να μην κυριεύονται ποτέ από φόβο και να καλλιεργούν μια βαθιά περιέργεια για γνώση. Επίσης να ψάχνουν την ομορφιά μέσα στις ιδιαιτερότητες των συνανθρώπων τους». Και στην κοινωνική-οικονομική κρίση, πώς βοηθά η αφήγηση παραμυθιών; «Είναι σημαντική η ανάγκη του ανθρώπου να ακούει ιστορίες. Δεν είναι μόνο η απόδραση που του προσφέρουν, δεν πρόκειται καθόλου για μια προσωρινή “ανακούφιση” από τις δυσκολίες της ζωής. Πιστεύω πως το πιο ενδιαφέρον σημείο στη δίψα μας για ιστορίες είναι η επιβεβαίωση των σκέψεων και των συναισθημάτων μας. Το να μπορέσουμε να ταυτιστούμε και να φωνάξουμε “Να! Να και κάποιος άλλος άνθρωπος που ένιωσε αυτό που νιώθω και που το διατύπωσε τόσο πετυχημένα!”».
INFO: Performance-εγκατάσταση από την ομάδα Νοσταλγία
(http://nostalghia-theatre.blogspot.com) στο RabbitHole, Γερμανικού 20, Μεταξουργείο, 210 5249903, http://rabbitholespace.blogspot.com.
Έναρξη παραστάσεων: 6 Φεβρουαρίου 2012
Tuesday, March 6, 2012
" Grimm " από τη Νοσταλγία στο Rabbithole
"GRIMM"
ΣΥΛΛΗΨΗ - ΣΚΗΝΟΘΕΣΙΑ: Τώνια Ράλλη
ΠΑΡΑΓΩΓΗ: Εργαστήρι Καλλιτεχνικής Δημιουργίας «Νοσταλγία»
Ένα ταξίδι μέσα στο δάσος, μια ιστορία ενηλικίωσης, μια μελέτη της πορείας του ανθρώπου μέσα από τη δημιουργία μιας οικογένειας, τη συνεύρεση "αδελφών ψυχών" και τη σύμπραξη στην πραγματοποίηση ενός ονείρου. Μέσα από πολέμους και δυσκολίες,... οι αδελφοί Γκριμ - με τη βοήθεια πολλών αφηγητών, από διανοούμενους μέχρι τα κορίτσια της διπλανής πόρτας - κατάφεραν να διασώσουν έναν τεράστιο όγκο παραμυθιών και θρύλων του τόπου τους μέσα σε μια ανθολογία τριών τόμων (δεύτερη σε πωλήσεις παγκοσμίως μετά τη Βίβλο!).
Με αφορμή τη ζωή και το έργο των Γκριμ, η παράσταση παρουσιάζεται σαν ημι-διαδραστική ζωντανή εγκατάσταση. Ο θεατής εισέρχεται στον σκηνικό χώρο σαν μέρος της ιστορίας και ταξιδεύει σ' έναν κόσμο φαντασίας μέσω των φυσικών και ψηφιακών οπτικών μέσων, της μουσικής και της αφήγησης.
Η τελική παρουσίαση του έργου προλογίζεται από μια σειρά προ-παραστάσεων (pre-show events), τα οποία συντελούν στη δημιουργία του τελικού αποτελέσματος αλλά και χαρίζουν στο κοινό την ευκαιρία για ένα "sneak-peak" στον κόσμο του έργου.
Οι "Grimm" είναι η 16η παραγωγή της ομάδας Νοσταλγία.
"GRIMM"
ΣΥΛΛΗΨΗ - ΣΚΗΝΟΘΕΣΙΑ: Τώνια Ράλλη
ΠΑΡΑΓΩΓΗ: Εργαστήρι Καλλιτεχνικής Δημιουργίας «Νοσταλγία»
ΣΥΝΤΕΛΕΣΤΕΣ
ΗΘΟΠΟΙΟΙ/PERFORMERS
Εμμανουέλα Κορκή
Κωνσταντίνος Λιναρδάκης
Νάνσυ Παπαϊωάννου
Αντώνης Τανισκίδης
Τζωρτζίνα Τάτση
ΣΚΗΝΟΓΡΑΦΙΑ: Αλέξανδρος Λόγγος, Παναγιώτης Λογοθέτης, Τώνια Ράλλη, Δημήτρης Τσάλτας ΚΟΣΤΟΥΜΙΑ: Τώνια Ράλλη
ΜΑΚΙΓΙΑΖ - ΕΙΔΙΚΑ ΕΦΕ: Αλέξανδρος Λόγγος
ΜΑΛΛΙΑ - ΚΟΜΜΩΣΕΙΣ: Μαίρη Μέγγουλη
ΦΩΤΙΣΜΟΙ: Γιώργος Σίμωνας
ΜΟΥΣΙΚΗ: Στάθης Νταφαλιάς
VIDEO - ΠΡΟΒΟΛΕΣ: Τώνια Ράλλη
ΦΩΤΟΓΡΑΦΙΑ: Φιλιώ Σταματοπούλου, Έλλη Στεφανίδη
GRAPHIC DESIGN: Ελένη Γεωργακοπούλου
ΥΠΕΥΘΥΝΟΙ ΠΑΡΑΓΩΓΗΣ: Γιώργος Σίμωνας, Τώνια Ράλλη
ΒΟΗΘΟΙ ΠΑΡΑΓΩΓΗΣ: Ομάδα "Ιπποκαμπος"
ΠΑΡΑΣΤΑΣΕΙΣ: «RABBITHOLE» -Γερμανικού 20, Μεταξουργείο (210 5249903)
Έναρξη παραστάσεων: 6 Φεβρουαρίου 2012
Κάθε Δευτέρα και Τρίτη στις 21.30
Είσοδος: 15 ευρώ / 10 ευρώ φοιτ.
Κρατήσεις: 210 5249903.
http://grimmshow.blogspot.com/
Posted by Nostalghia at 4:03 PM 0 comments
Monday, January 23, 2012
"Grimm" opens in 2 weeks!
Avant-Premiere των "Grimm" με το Αθηνόραμα! 6/2/2012!! Οι παραστάσεις για το κοινό ξεκινούν κανονικά στις 7/2/2012. Σας περιμένουμε!
ONLINE COUNTDOWNS
Posted by Tonia Ralli at 2:26 PM 0 comments
Thursday, January 19, 2012
ΣΥΛΛΗΨΗ - ΣΚΗΝΟΘΕΣΙΑ: Τώνια Ράλλη
ΠΑΡΑΓΩΓΗ: Εργαστήρι Καλλιτεχνικής Δημιουργίας «Νοσταλγία»
Ένα ταξίδι μέσα στο δάσος, μια ιστορία ενηλικίωσης, μια μελέτη της πορείας του ανθρώπου μέσα από τη δημιουργία μιας οικογένειας, τη συνεύρεση "αδελφών ψυχών" και τη σύμπραξη στην πραγματοποίηση ενός ονείρου. Μέσα από πολέμους και δυσκολίες,... οι αδελφοί Γκριμ - με τη βοήθεια πολλών αφηγητών, από διανοούμενους μέχρι τα κορίτσια της διπλανής πόρτας - κατάφεραν να διασώσουν έναν τεράστιο όγκο παραμυθιών και θρύλων του τόπου τους μέσα σε μια ανθολογία τριών τόμων (δεύτερη σε πωλήσεις παγκοσμίως μετά τη Βίβλο!).
Με αφορμή τη ζωή και το έργο των Γκριμ, η παράσταση παρουσιάζεται σαν ημι-διαδραστική ζωντανή εγκατάσταση. Ο θεατής εισέρχεται στον σκηνικό χώρο σαν μέρος της ιστορίας και ταξιδεύει σ' έναν κόσμο φαντασίας μέσω των φυσικών και ψηφιακών οπτικών μέσων, της μουσικής και της αφήγησης.
Η τελική παρουσίαση του έργου προλογίζεται από μια σειρά προ-παραστάσεων (pre-show events), τα οποία συντελούν στη δημιουργία του τελικού αποτελέσματος αλλά και χαρίζουν στο κοινό την ευκαιρία για ένα "sneak-peak" στον κόσμο του έργου.
Οι "Grimm" είναι η 16η παραγωγή της ομάδας Νοσταλγία.
"GRIMM"
ΣΥΛΛΗΨΗ - ΣΚΗΝΟΘΕΣΙΑ: Τώνια Ράλλη
ΠΑΡΑΓΩΓΗ: Εργαστήρι Καλλιτεχνικής Δημιουργίας «Νοσταλγία»
ΣΥΝΤΕΛΕΣΤΕΣ
ΗΘΟΠΟΙΟΙ/PERFORMERS
Εμμανουέλα Κορκή
Κωνσταντίνος Λιναρδάκης
Νάνσυ Παπαϊωάννου
Αντώνης Τανισκίδης
Τζωρτζίνα Τάτση
ΣΚΗΝΟΓΡΑΦΙΑ: Αλέξανδρος Λόγγος, Παναγιώτης Λογοθέτης, Τώνια Ράλλη, Δημήτρης Τσάλτας ΚΟΣΤΟΥΜΙΑ: Τώνια Ράλλη
ΜΑΚΙΓΙΑΖ - ΕΙΔΙΚΑ ΕΦΕ: Αλέξανδρος Λόγγος
ΜΑΛΛΙΑ - ΚΟΜΜΩΣΕΙΣ: Μαίρη Μέγγουλη
ΦΩΤΙΣΜΟΙ: Γιώργος Σίμωνας
ΜΟΥΣΙΚΗ: Στάθης Νταφαλιάς
VIDEO - ΠΡΟΒΟΛΕΣ: Τώνια Ράλλη
ΦΩΤΟΓΡΑΦΙΑ: Φιλιώ Σταματοπούλου, Έλλη Στεφανίδη
GRAPHIC DESIGN: Ελένη Γεωργακοπούλου
ΥΠΕΥΘΥΝΟΙ ΠΑΡΑΓΩΓΗΣ: Γιώργος Σίμωνας, Τώνια Ράλλη
ΒΟΗΘΟΙ ΠΑΡΑΓΩΓΗΣ: Ομάδα "Ιπποκαμπος"
ΠΑΡΑΣΤΑΣΕΙΣ: «RABBITHOLE» -Γερμανικού 20, Μεταξουργείο (210 5249903)
Έναρξη παραστάσεων: 6 Φεβρουαρίου 2012
Κάθε Δευτέρα και Τρίτη στις 21.30
Είσοδος: 15 ευρώ / 10 ευρώ φοιτ.
Κρατήσεις: 210 5249903.
http://grimmshow.blogspot.com/
Posted by Nostalghia at 4:03 PM 0 comments
Monday, January 23, 2012
"Grimm" opens in 2 weeks!
Avant-Premiere των "Grimm" με το Αθηνόραμα! 6/2/2012!! Οι παραστάσεις για το κοινό ξεκινούν κανονικά στις 7/2/2012. Σας περιμένουμε!
ONLINE COUNTDOWNS
Posted by Tonia Ralli at 2:26 PM 0 comments
Thursday, January 19, 2012
"Τα μαθήματα των δασκάλων" του George Steiner στην "Καθημερινή"
Τα μυστήρια της διδασκαλίας
Η δημιουργική σχέση δασκάλου-μαθητευομένου
Tου Βασιλη Πατσογιαννη
GEORGE STEINER
Τα μαθήματα των δασκάλων
μετ.: Σεραφείμ Βελέντζας
εκδ. Scripta
Οι όποιες ιδέες και θεωρίες είναι για τον πολιτισμό μας μια «διδασκαλία», κάτι προς μετάδοση και διάδοση, όπως και η ίδια η θρησκεία, άλλωστε, από την οποία κατάγεται η γνωστή μεταφορά του δασκάλου-σπορέα: είναι εύλογο, λοιπόν, αυτός ο τελευταίος να αναρωτιέται για την τύχη της «σποράς» του, αλλά και για τη φύση της ίδιας της διδακτικής χειρονομίας. Αυτό κάνει ο Τζορτζ Στάινερ στο τέλος μιας τόσο δημιουργικής ακαδημαϊκής καριέρας. Ωστόσο, στη συνάρτηση δασκάλου-μαθητευομένου, στα μυστήρια της μετάδοσης, δεν τον ενδιαφέρουν τα αμφίβολα προτάγματα της διδακτικής ή της παιδαγωγικής. Απλώς, καταγράφει μια σειρά ιστορικών παραδειγμάτων διδασκαλίας και μαθητείας, προκειμένου να δείξει ότι ο δυναμισμός της σχέσης αυτής ζωογόνησε τον δυτικό πολιτισμό σε όλη την εξέλιξή του.
Και, μάλιστα, από τους προσωκρατικούς, με τις κλειστές μυητικές ομάδες του Εμπεδοκλή ή του Πυθαγόρα, την περίπτωση του Σωκράτη, του Ιησού, και των μαθητών τους, τη σχέση του Δάντη με τον Βιργίλιο, μέχρις αυτήν του Χάιντεγκερ με τον Χούσερλ στη ναζιστική Γερμανία, ο συγγραφέας διακρίνει μέσα στη διδασκαλική σχέση μια σειρά θεμάτων που, παρά τις ιστορικές τους μεταβλητές, μοιάζουν εντυπωσιακά.
Για παράδειγμα, η σχέση πρόσωπο με πρόσωπο, η προφορική μετάδοση, με τη μοναδικότητά της, τις τριβές και τις περιπλοκές της προσωπικής επαφής, χαρακτήριζαν σχεδόν πάντα τη διδασκαλία, φτάνοντας μέχρις σημείου να υποθάλπουν αναπόφευκτα την αποπλάνηση και τον ερωτισμό.
Ο συγγραφέας φαίνεται να κακίζει τα κινήματα του «πολιτικώς ορθού», που αποσκορακίζουν και ποινικοποιούν το στοιχείο αυτό, στερώντας έτσι τη διδακτική σχέση από ένα από τα πιο διεγερτικά και αμφιλεγόμενα συστατικά της. Εξίσου επίμονα αναδύεται το θέμα της ηθικής ευθύνης του δασκάλου, ως προς το περιεχόμενο και τις μεθόδους του. Επομένως, και της εξουσίας, ακόμη και της βίας που μπορεί να συνεπάγονται αυτές. Μέσα σε ένα τέτοιο πλαίσιο το θέμα της προδοσίας του μαθητή απέναντι στον δάσκαλο είναι, όντως, επίμονο. Μιας προδοσίας που δεν είναι μόνο απάρνηση και αγνωμοσύνη, αλλά και δημιουργική χειραφέτηση: ο μαθητής, ως άλλος πατροκτόνος, οφείλει να «θάψει» τον δάσκαλο, για να κερδίσει το προσωπικό του στίγμα.
Γιατί, μπορεί οι ρίζες της διδασκαλικής αυθεντίας να βρίσκονται στη θρησκευτική ευλάβεια, τίποτε όμως δεν εγγυάται ότι η μετάδοση των γνώσεων και των ιδεών είναι εξασφαλισμένη, ότι ο δάσκαλος θα «περάσει» απρόσκοπτα τη γνώση. Οι εκπαιδευτικοί μηχανισμοί που αναπαράγουν αυτόματα την «ιδεολογία» βρίσκονται μόνο στο μυαλό κάποιων φιλοσόφων.
Επίσης, το θέμα της αμοιβής του δασκάλου, που από την εποχή των σοφιστών έθεσε ένα ηθικό πρόβλημα, έως τις μέρες, όπου μεταμφιέστηκε πονηρά με τους θεσμούς της γενικευμένης κρατικής εκπαίδευσης. Αλλά, βέβαια, στα όρια της διδακτικής σχέσης επισημαίνεται και το θέμα, το λογικό σκάνδαλο του μη διδακτού, αυτού που ξεφεύγει από όλες τις λογικές τεχνικές μετάδοσης, και όπου το ουσιώδες εξαρτάται από το ταλέντο του δασκάλου, ή του μαθητή, πράγμα που οδηγεί τον συγγραφέα παραπέρα, στον εβραϊκό αποκρυφισμό και στον βουδιστικό μυστικισμό.
Ο Στάινερ συμπεραίνει πως, παρότι ο δάσκαλος εξακολουθεί να είναι σήμερα αυτός που έχει τη δυνατότητα να αφυπνίζει υπερβατικές δυνατότητες, η τεχνολογία και η μαζική δημοκρατία έχουν παραμορφώσει τη γοητεία του.
Μια ματιά στη σύγχρονη καθ’ ημάς εκπαιδευτική πραγματικότητα είναι διαφωτιστική: ο αυταρχικός ελιτισμός του παρελθόντος, σαρώθηκε από έναν ισοπεδωτικό λαϊκισμό που έφτασε στο σημείο να εξαρθρώσει το ίδιο το καταστατικό πλαίσιο της σχέσης διδασκαλίας. Ο παροπλισμένος και απαξιωμένος δάσκαλος «επικυρώνει» απλώς θεσμικά ότι μετέδωσε κάτι που προ πολλού γνωρίζει ότι είναι «άτοπο». Οπότε ο μίζερος ναρκισσισμός του «αυτοδίδακτου» δεν γίνεται πια μόνο ένα αναγκαίο καταφύγιο, αλλά και σημείο μιας δραματικής οπισθοδρόμησης.
Η δημιουργική σχέση δασκάλου-μαθητευομένου
Tου Βασιλη Πατσογιαννη
GEORGE STEINER
Τα μαθήματα των δασκάλων
μετ.: Σεραφείμ Βελέντζας
εκδ. Scripta
Οι όποιες ιδέες και θεωρίες είναι για τον πολιτισμό μας μια «διδασκαλία», κάτι προς μετάδοση και διάδοση, όπως και η ίδια η θρησκεία, άλλωστε, από την οποία κατάγεται η γνωστή μεταφορά του δασκάλου-σπορέα: είναι εύλογο, λοιπόν, αυτός ο τελευταίος να αναρωτιέται για την τύχη της «σποράς» του, αλλά και για τη φύση της ίδιας της διδακτικής χειρονομίας. Αυτό κάνει ο Τζορτζ Στάινερ στο τέλος μιας τόσο δημιουργικής ακαδημαϊκής καριέρας. Ωστόσο, στη συνάρτηση δασκάλου-μαθητευομένου, στα μυστήρια της μετάδοσης, δεν τον ενδιαφέρουν τα αμφίβολα προτάγματα της διδακτικής ή της παιδαγωγικής. Απλώς, καταγράφει μια σειρά ιστορικών παραδειγμάτων διδασκαλίας και μαθητείας, προκειμένου να δείξει ότι ο δυναμισμός της σχέσης αυτής ζωογόνησε τον δυτικό πολιτισμό σε όλη την εξέλιξή του.
Και, μάλιστα, από τους προσωκρατικούς, με τις κλειστές μυητικές ομάδες του Εμπεδοκλή ή του Πυθαγόρα, την περίπτωση του Σωκράτη, του Ιησού, και των μαθητών τους, τη σχέση του Δάντη με τον Βιργίλιο, μέχρις αυτήν του Χάιντεγκερ με τον Χούσερλ στη ναζιστική Γερμανία, ο συγγραφέας διακρίνει μέσα στη διδασκαλική σχέση μια σειρά θεμάτων που, παρά τις ιστορικές τους μεταβλητές, μοιάζουν εντυπωσιακά.
Για παράδειγμα, η σχέση πρόσωπο με πρόσωπο, η προφορική μετάδοση, με τη μοναδικότητά της, τις τριβές και τις περιπλοκές της προσωπικής επαφής, χαρακτήριζαν σχεδόν πάντα τη διδασκαλία, φτάνοντας μέχρις σημείου να υποθάλπουν αναπόφευκτα την αποπλάνηση και τον ερωτισμό.
Ο συγγραφέας φαίνεται να κακίζει τα κινήματα του «πολιτικώς ορθού», που αποσκορακίζουν και ποινικοποιούν το στοιχείο αυτό, στερώντας έτσι τη διδακτική σχέση από ένα από τα πιο διεγερτικά και αμφιλεγόμενα συστατικά της. Εξίσου επίμονα αναδύεται το θέμα της ηθικής ευθύνης του δασκάλου, ως προς το περιεχόμενο και τις μεθόδους του. Επομένως, και της εξουσίας, ακόμη και της βίας που μπορεί να συνεπάγονται αυτές. Μέσα σε ένα τέτοιο πλαίσιο το θέμα της προδοσίας του μαθητή απέναντι στον δάσκαλο είναι, όντως, επίμονο. Μιας προδοσίας που δεν είναι μόνο απάρνηση και αγνωμοσύνη, αλλά και δημιουργική χειραφέτηση: ο μαθητής, ως άλλος πατροκτόνος, οφείλει να «θάψει» τον δάσκαλο, για να κερδίσει το προσωπικό του στίγμα.
Γιατί, μπορεί οι ρίζες της διδασκαλικής αυθεντίας να βρίσκονται στη θρησκευτική ευλάβεια, τίποτε όμως δεν εγγυάται ότι η μετάδοση των γνώσεων και των ιδεών είναι εξασφαλισμένη, ότι ο δάσκαλος θα «περάσει» απρόσκοπτα τη γνώση. Οι εκπαιδευτικοί μηχανισμοί που αναπαράγουν αυτόματα την «ιδεολογία» βρίσκονται μόνο στο μυαλό κάποιων φιλοσόφων.
Επίσης, το θέμα της αμοιβής του δασκάλου, που από την εποχή των σοφιστών έθεσε ένα ηθικό πρόβλημα, έως τις μέρες, όπου μεταμφιέστηκε πονηρά με τους θεσμούς της γενικευμένης κρατικής εκπαίδευσης. Αλλά, βέβαια, στα όρια της διδακτικής σχέσης επισημαίνεται και το θέμα, το λογικό σκάνδαλο του μη διδακτού, αυτού που ξεφεύγει από όλες τις λογικές τεχνικές μετάδοσης, και όπου το ουσιώδες εξαρτάται από το ταλέντο του δασκάλου, ή του μαθητή, πράγμα που οδηγεί τον συγγραφέα παραπέρα, στον εβραϊκό αποκρυφισμό και στον βουδιστικό μυστικισμό.
Ο Στάινερ συμπεραίνει πως, παρότι ο δάσκαλος εξακολουθεί να είναι σήμερα αυτός που έχει τη δυνατότητα να αφυπνίζει υπερβατικές δυνατότητες, η τεχνολογία και η μαζική δημοκρατία έχουν παραμορφώσει τη γοητεία του.
Μια ματιά στη σύγχρονη καθ’ ημάς εκπαιδευτική πραγματικότητα είναι διαφωτιστική: ο αυταρχικός ελιτισμός του παρελθόντος, σαρώθηκε από έναν ισοπεδωτικό λαϊκισμό που έφτασε στο σημείο να εξαρθρώσει το ίδιο το καταστατικό πλαίσιο της σχέσης διδασκαλίας. Ο παροπλισμένος και απαξιωμένος δάσκαλος «επικυρώνει» απλώς θεσμικά ότι μετέδωσε κάτι που προ πολλού γνωρίζει ότι είναι «άτοπο». Οπότε ο μίζερος ναρκισσισμός του «αυτοδίδακτου» δεν γίνεται πια μόνο ένα αναγκαίο καταφύγιο, αλλά και σημείο μιας δραματικής οπισθοδρόμησης.
Subscribe to:
Posts (Atom)